Waar komen de kerstliedjes vandaan?

Kerstliederen (of 'Christmas carols' voor de Engelstaligen) zijn oeroud. Ze zijn wel enige duizenden jaren oud, dus ruim voordat het religieuze feest opgang deed. Deze liedjes stammen uit de tijd van de heidense tradities en werden het hele jaar door ten gehore gebracht, maar tijdens de winterperiode was het hoogtepunt de vieringen van de winterzonnewende, op de kortste dag van het jaar, rond 22 december. Tijdens rituele ceremonies voerden de deelnemers dansen uit rond cirkelvormige megalithische structuren. Overigens komt het woord 'carol', oorspronkelijk voort uit het oud-Franse 'carole', wat zowel 'zang van lof en vreugde' als 'rondedans' kan betekenen. Bij de opkomst van het christendom veranderden deze eindejaarsliederen in liturgische liederen en hymnes, door de Kerk beschouwd als liederen die door de engelen ten gehore werden gebracht om het Christuskind welkom te heten.

De eerste keer dat een 'Christmas Carol' in religieuze zin wordt genoemd is in 129 vóór Chr., als een Romeinse bisschop voorstelt om het lied The Angel’s Hymn te gebruiken tijdens kerstvieringen.

Kerstliederen verspreiden zich gedurende het eerste millennium door heel Europa, maar worden bewerkt om beter aan te sluiten bij de lagere klassen, omdat ze in die tijd in het Latijn werden geschreven, een taal die uitsluitend gebruikt werd door geleerden. Pas na de verschijning van de eerste levende kerststal, na de inhuldiging van de Heilige Franciscus van Assisi in 1223, begint het grote publiek de liederen te leren kennen. Kerstvoorstellingen worden begeleid door kerstliederen die in de taal van de mensen worden gezongen, alleen de koren blijven in het Latijn. Dankzij deze democratisering vindt het verschijnsel zijn weg door heel Europa, niet langer opgesloten tussen de kerkmuren en zo al snel in alle huizen te horen. Alle streken eigenen zich de liederen toe en passen ze aan het plaatselijk dialect aan en zo veranderen ze al snel.

Een van de eerste liederen die populair is geworden, is geschreven in 1410, maar slechts een fragment ervan heeft het overleefd. Het lied beschrijft een episode uit het leven van Jezus, samen met Maria en anderen in Bethlehem. De oudste Engelse Christmas Carol stamt uit dezelfde tijd, maar moderne kerstliederen die we vandaag de dag kennen, zijn pas bekend geworden na een kort verbod door Oliver Cromwell rond 1600.

Muziek van Mendelssohn en Handel verving de originele muziek, maar begin 1800 kwamen de kerstliedjes terug met titels als 'Stille nacht'. Dit komt voort uit een gelukkig ongeval. Er wordt wel verteld dat een paar uur voor de nachtmis in december 1818 het orgel van de Sint Nicolaaskerk in Obendorf bij Salzburg het begaf vanwege een muis die de balgen had doorgeknaagd. Snel componeerde de onderwijzer en organist van een buurdorp, Franz Gruber, muziek voor de gitaar, samen met priester Josef Mohr, die voor de tekst zorgde.

Kerstliederen zijn in de loop der tijd symbool geworden van vreugde en bescherming tegen strenge winters. In Engeland en Amerika is het traditie dat de deelnemers kerstliederen zingend van deur tot deur gaan, vaak om geld in te zamelen voor liefdadigheid of om hun blijdschap te delen dat het vakantie is. Een mooie tijd van het jaar!

Een paar beroemde traditionals:

• Stille nacht
• Jubel het uit
• Komt allen tezamen
• O Dennenboom
• White Christmas de meest verkochte kerstsong aller tijden!
• We Wish You a Merry Christmas
• Jingle Bells
• The Twelve Days of Christmas
• Blue Christmas

Gepubliceerd op: 1 december 2015